Η Επιστήμη ως Θρησκεία δεν είναι Επιστήμη [Μέρος 4ο] ...

11. "Ενώ η κατάργηση της φιλοσοφίας τους ήταν σχετικά εύκολη, με τη θεολογία ήταν λίγο πιο δύσκολα τα πράγματα, γιατί τα δύο χιλιάδες χρόνια του χριστιανισμού έχουν «μολύνει» τον πολιτισμό της ανθρωπότητας και αυτό δεν αλλάζει τόσο εύκολα".

Θα περιμέναμε, τώρα, ν' ακολουθήσει καμιά δήλωση της προκοπής, με περιεχόμενο, με βαρύτητα, να σε κάνει να σταθείς μια στάλλα πάνω της. Για παράδειγμα : ο θρίαμβος του χριστιανικού μηνύματος, η νίκη έναντι του θανάτου, η αγάπη (τάχα) στις κοινωνικές σχέσεις ή τους θεσμούς. Ούτε κατά διάνοια, ούτε καν ξώφαλτσα, ως υπονοούμενο! Αλλά τι μαθαίνουμε; Μαθαίνουμε, ας πούμε, ότι στο Σαίξπηρ υπάρχουν 1300 αναφορές στη Βίβλο. Ναι. Χμμμ. Χέστηκε η φοράδα στ' αλώνι; Αυτή είναι η κληρονομιά του Χριστιανισμού;;; Σοβαρά τώρα;;;

Τι κάνει τον αρθρογράφο να πιστεύει ότι ο ανθρώπινος πολιτισμός δεν είναι μπολιασμένος με ισάριθμες φράσεις ή εκφράσεις της Φιλοσοφίας, διάσπαρτες στα συμφραζόμενα; Tabula rasa, a priori, πλατωνικός έρωτας, τα πάντα ρει, μηδέν άγαν, στωικότητα, κυνισμός και πάει λέγοντας, όρεξη να 'χει κανείς και περισσότερες γνώσεις, από μένα. Να του υπενθυμίσουμε, επιπλέον, ότι η Φιλοσοφία μετράει και μισή χιλιετία παραπάνω απ' το Χριστιανισμό και - ακόμα περισσότερο - ότι ο τελευταίος χρησιμοποίησε κατά κόρον την πρώτη στη θεολογία του (με τον Αριστοτέλη), η πρώτη όμως ουδέποτε είχε χρεία των οραματισμών και της θρησκευτικής εσχατολογίας (ιστορικά, εδώ μπορεί και να σφάλλω αλλά τόσο μου κόβει, τόσα λέω). Αυτά.

12. "Όμως, ο κατακερματισμένος Δυτικός Χριστιανισμός, έχοντας αποκοπεί εδώ και αιώνες από τη ζωντανή μυστικιστική σχέση με το θείο, μια σχέση που ευτυχώς επιβιώνει ακόμα στην παράδοση της ανατολικής ορθόδοξης εκκλησίας, προσπαθεί να αντιπαρατεθεί στο γήπεδο του αντιπάλου. Στο γήπεδο του ορθολογισμού και της νοησιαρχίας, γι’ αυτό βρίσκεται πάντα σε άμυνα και υποχώρηση".

Ίσως η μόνη πρόταση του συγγραφέα, που βγάζει κάποιο νόημα της προκοπής, έστω κι αν είναι κοινός τόπος. Θα με βρει απόλυτα σύμφωνο. Κι είναι, ακριβώς, αυτή η ζωντανή μυστικιστική σχέση το στοιχείο εκείνο, που σέβομαι (δίχως να το κατανοώ) στο ορθόδοξο ήθος κι είναι, ακριβώς, αυτή η βιωματική άσκηση της αγάπης, η οποία έχει κάτι να με διδάξει, στην οποία μπροστά γονατίζω και προσπαθώ να κατανοήσω.

Από την άλλη, βέβαια, αγνοώ ποιος θα μπορούσε να είναι, επί της ουσίας, ο θεολογικός αντίλογος του Δυτικού Χριστιανισμού. Αν παραδέχεται αυτό το ολίσθημα ή έχει αναπτύξει μια πλούσια επιχειρηματολογία αιτιολόγησής του. Τέλος πάντων. Έχουμε και πιο φλέγοντα προβλήματα, στη ζωή μας, να λύσουμε.

13. "Με τη φιλοσοφία νεκρή και τη θεολογία στριμωγμένη στη γωνία, ποιος θα μιλήσει τώρα για ηθική;"

Εδώ, επανερχόμαστε στο εντελώς κατασκευασμένο επιχείρημα, περί τέλους της Φιλοσοφίας. Πού είναι όχι μόνο κατασκευασμένο, αλλά επιπλέον και σαθρό, αφού στηρίζεται σε μια παπάρα, που βγήκε και είπε κάποια διασημότητα. Και την επόμενη, φυσικά, όλες οι έδρες Φιλοσοφίας ανά την υφήλιο, κατεβάσανε ρολά κι ανοίξανε καντίνα με χοτ-ντογκ, απέναντι από τα πειραματικά εργαστήρια.

Η θεολογία, κακά τα ψέμματα, αυτοστριμώχτηκε. Είναι η πλέον αναμενόμενη αντίδραση του κομπλεξικού, ο οποίος βλέπει ότι κανείς δεν ασχολείται πια μαζί του κι επειδή δεν έχει και τίποτα της προκοπής να πει, αρχινάει τις κλάψες και τις κατηγόριες, για το πώς του φερθήκανε, για το πόσο φταίνε οι άλλοι, πόσο κακοί είναι και τέτοια. Όταν ο Χριστιανισμός είχε την εξουσία και μονοπωλούσε για αιώνες τις ψυχές των ανθρώπων, τι κατάφερε; Μια τρύπα στο νερό. Φρουφρού κι αρώματα, χρυσοποίκιλτα άμφια, χαμογελάκια με βασιλείς και αυτοκράτορες, από τη μία, κι από την άλλη ιεροεξεταστές, βασανιστήρια, ενοχικότητα, κόλαση, μισογυνισμός, βρώμα και δυσωδία. Πόσες ευκαιρίες, δηλαδή, χρειάζεται να του δώσουμε; Πόσες χιλιετίες ακόμα; Πόσες ανθρώπινες ζωές, στο βωμό της... αγάπης; Νισάφι πια. Άμε και πάγαινε από 'δω, βρωμιάρη, σκύλε!

Κρατάμε μόνο τους ξεχωριστούς εκείνους ανθρώπους, που μέσω της χριστιανικής σημειολογίας, ξεδίπλωσαν όντως μιαν αληθινή αγάπη, μια τρυφερότητα, που μεταποίησε τον πόνο της ύπαρξης σε όραμα, που λάμπει εξίσου, ακόμα και απογυμνωμένο από το εσχατολογικό του περιεχόμενο. Οι αποσπασματικές μου γνώσεις δεν επιτρέπουν να παραθέσω παραδείγματα πχ. από τους λεγόμενους Πατέρες. Αμυδρά, ωστόσο, θυμάμαι το "Για να ζήσει ο Κόσμος" του Alexander Schmemann , από τα σύγχρονα διαβάσματα, ή το λόγο του Χρήστου Γιανναρά, ο οποίος όταν (σπάνια πια) είναι διαυγής κι όχι βουτηγμένος στη μαυρίλα και την απαισιοδοξία, πληρώνει τα σωθικά σου μ' ένα τρόπο, σχεδόν, μυστηριακό και συγκινητικό.

Το ρεζουμέ; Άμα δεν έχεις κάτι να πεις, ένα σύγχρονο μήνυμα να προσφέρεις στον Κόσμο, βούλωσέ το και παραδέξου την ήττα σου. Όχι γιατί σε νίκησε κανένας, αφού κανείς δε σε πολέμησε - δεν άξιζε τον κόπο - αλλά γιατί μόνος σου παραιτήθηκες, αλλώθηκες εκ των έσω, κατασπάραξες τα σωθικά σου κι απόμεινες κενός και κύμβαλον αλαλάζον... για να μιλήσω τη γλώσσα σου.

14. "Η νέα θρησκεία έρχεται επίσης να αμφισβητήσει την πανανθρώπινη εμπειρία αιώνων, ότι πίσω από κάθε δημιούργημα υπάρχει και ο δημιουργός. Όχι, αυτό δεν ισχύει πάντα. Υπάρχει μία περίπτωση τουλάχιστον στην οποία δεν ισχύει. Το σύμπαν μέσα στο οποίο ζούμε δεν έχει δημιουργό".

Όλη η παραγράφος, της οποίας η παραπάνω φράση είναι εισαγωγική, εκφράζει ακριβώς τις αναγκαιότητες εκείνες, οι οποίες οδήγησαν στη διατύπωση διαφόρων παραλλαγών της Ανθρωπικής Αρχής. Ο Τσεπενέκας μοιάζει να μην έχει επίγνωσή τους, κάτι που δεν είναι ντροπή. Δεδομένης, ωστόσο, της αναλυτικότατης περιγραφής των φυσικών παραμέτρων, γύρω από τη δημιουργία ζωής στο Σύμπαν και τα σχετικά, στέκομαι κάπως καχύποπτος. Υποψιάζομαι ότι ο αρθρογράφος είναι λίγο πονηρούλης και μάλλον ξέρει. Αλλά δεν τον συμφέρει και ποιεί την νήσσαν.

Όπως έγραψα, κάπου στα προηγούμενα, οι συνεχείς ανακαλύψεις και κατακτήσεις της ανθρώπινης νόησης, κατά βάθος, διόλου δεν αναιρούν την αναγκαιότητα ενός Δημιουργού, για όποιον επιμένει να πιστεύει. Απλά τον εκτοπίζουν όλο και πιο πίσω, αιτιακά. Ε και; Θα έλεγε κανείς ότι στην ουσία της, η θεία φύση ουδέποτε άλλαξε έδρα επιχείρησης, παρά στεκόταν πάντα εκεί, πίσω απ' το παραβάν, λίγο πέρα από τα όρια της ανθρώπινης κατανόησης και αντιληπτικότητας. Τι κι αν αυτά ξεχειλώνουν και πλαταίνουν; Πάντα στο άρρητο υπόλοιπο, άπειρο ή απειροστό, μπορούν να χωρέσουν όλες οι επιθυμίες και οι προφητείες.

Αυτό που λέει, στην τελική, η Επιστήμη για το Θεό, νομίζω ότι συμπυκνώνεται χαρακτηριστικά στην απάντηση του Laplace, περί μη αναγκαιότητας μιας τέτοιας υπόθεσης. Ποσώς, δηλαδή, μας ενδιαφέρει αν υπάρχει ή δεν υπάρχει. Μπορούμε να διατυπώσουμε μια συνεπή θεωρία (φυσική, κοσμολογική, βιολογική ή άλλη), δίχως καμία μεταφυσική ή παραφυσική υπόθεση; Αν ναι, γιατί να μην το κάνουμε; Τι σχέση έχει ο Θεός; Ας πούμε, οι άνθρωποι πίστευαν για χιλιετίες στον Αδάμ και την Εύα. Κι ήρθε κάποτε ο κακομοίρης Δαρβίνος (ή όποιος άλλος) και σου λέει, για κοίτα να δεις, υπάρχει και μια δεύτερη εξήγηση και, μάλιστα, πολύ περισσότερο συμβατή με τα δεδομένα, που συλλέγουμε από τον κόσμο γύρω μας. Αυτό δεν αποκλείει το θεϊκό δάχτυλο ή και το χέρι ολόκληρο, για όποιον του αρέσει να τον χουφτώνουν. Αρκεί ν' αντικαταστήσουμε τον πηλό με DNA, μεταλλάξεις κι ένα μηχανισμό επιλογής. Ή ό,τι άλλο γουστάρουμε. Αυτό που εκτοπίστηκε ήταν η απλοϊκότητα και η αλληγορία κι όχι ο Δημιουργός, καθαυτός, για όποιον αισθάνεται την ανάγκη του.

Ο Κόσμος διόλου δε χάνει σε ομορφιά και μεγαλείο, ούτε απομυθοποιείται, από την επιστημονική πρόοδο, παρά μόνο στο μυαλό του αδαούς. Όσο περισσότερο μυείται κανείς στη γλώσσα της Φυσικής, των Μαθηματικών, της Αστρονομίας, της Βιολογίας, της Χημείας κ.τ.λ. και βαθαίνει στο μυστήριο του Κόσμου, τόσο μεγαλύτερο δέος τον καταβάλλει κι ακατασίγαστος θαυμασμός. Κι αν τελικά, πίσω απ' όλα τούτα, στέκει άναρχος και ασύλληπτος οποιοσδήποτε Δημιουργός, είναι προς όφελος και προς τιμήν του, όλο αυτό το μεγαλείο που ξεδιπλώνεται με τη γλώσσα και τη ματιά της Επιστήμης.

Πρέπει να 'σαι τυφλός, ώστε να βλέπεις αποκαθηλώσεις εκεί, όπου τουναντίον δοξάζεται η Δημιουργία.

15. Επίλογος

Ο Τσεπενέκας κλείνει μ' έναν ρομαντικό απολογισμό, που σχεδόν θα 'φερνε δάκρυα στα μάτια, αν δεν ήταν τόσο μακρυά από την επιστημονική πραγματικότητα. Κι ωστόσο, βγάλε την λέξη "επιστημονική" και βάλε στη θέση της τη λέξη "πολιτική" ή "κοινωνική" και θα 'χεις μια πολύ καλή προσέγγιση των αντίστοιχων κατηγοριών της ύπαρξης.

Η θρησκειολογούντες και θεολογούντες συνεχίζουν την τακτική της κότας ή του Κινέζου. Επιλέγουν τον ευκολότερο εχθρό, γνωρίζοντας ότι κανείς επιστήμονας δεν πρόκειται να χάσει το χρόνο του μαζί τους. Έτσι χοροπηδούν και το παίζουν καμπόσοι, αφού τους παίρνει, και κάνουν τη φιγούρα τους κι είν' όλοι φχαριστημένοι ή αδιάφοροι. Αλλά για τον πραγματικόν εχθρό κουβέντα. Για τα Κράτη, τις Πολυεθνικές, τους Τραπεζικούς μαφιόζους, τον Καπιταλισμό τσιμουδιά. Εκεί "Έχει ο Θεός", "Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι", "Άγνωσται αι βουλαί" κι "Ο Σατανάς έχει πολλά ποδάρια". Αντί να γίνουν άνθρωποι πολιτικοί και να εκδηλώσουν την αγάπη τους προς την ανθρωπότητα, μετασχηματίζοντας, πλάθοντας, μπολιάζοντας τον Κόσμο με τον αγώνα και το αίμα τους, αράζουν στα στασίδια της Μητρόπολης και ψέλνουν λιβανωτούς, χέρι με χέρι με τον Καρατζαφέρη. Άμε και στο διάολο, λοιπόν, με την κλάψα.

Να βγεις και να παλέψεις με το κακό του κόσμου, αυτό το καταλαβαίνω. Να σου φταίει η επιστήμη γιατί απογυμνώνει τον κόσμο απ' την ιερότητά του, όταν γύρω έχουν βγει παγανιά ο τοκογλύφος, ο φασίστας, ο θάνατος, ο πόλεμος, ο σκοταδισμός, ο φανατισμός, ο εθνικισμός και άλλοι καβαλάρηδες ε, αυτό - συγχωρέστε με - είναι του αποπάτου ο απόπατος κι ακόμη αποπάτω. Εσύ, εσύ προσωπικά, είσαι που απογυμνώνεις τον κόσμο από την ιερότητα, με τη δειλία και την εθελοτυφλία σου. Κι όταν λέω εσύ, εννοώ κι εγώ.

Να 'ναι κανείς δειλός, ναι. Αλλά με κάποιο θάρρος να το παραδέχεται. Είναι μια αρχή κι αυτό...