Η Επιστήμη ως Θρησκεία δεν είναι Επιστήμη [Μέρος 3ο] ...

8. "Η επιδίωξη της αρετής δεν έχει κάποιο ιδιαίτερο νόημα, όπως δεν έχει κάποιο ιδιαίτερο νόημα και σκοπό η ίδια η ζωή του ανθρώπου. Απλά, σε μια απολύτως ανταγωνιστική κοινωνία πρέπει να αναπτύξεις τις ατομικές σου δεξιότητες, για να ανέβεις ψηλότερα από τους υπολοίπους και να είσαι εσύ αυτός που θα διαιωνίσεις τα γονίδια σου επιλέγοντας το καλύτερο ταίρι".

Κακοχωνεμένη εκλαϊκευμένη βιολογία της προηγούμενης δεκαετίας. Δεν είναι της ειδικότητάς μου και αδυνατώ να παραθέσω, με πρόχειρο τρόπο, τις βασικές ενστάσεις. Ας διαβάσει κανείς περισσότερο. Ο αρθρογράφος φαίνεται να έχει περισσότερο στο νου του την καπιταλιστική κοινωνία, παρά την επιστήμη και τη βιολογία. Η συνεργασία και ο αλτρουισμός είναι χαρακτηριστικά του ζωϊκού βασιλείου, που εξετάζονται εδώ και χρόνια κι έχουν οδηγήσει σε πολλές επανερμηνείες. Ο τρόπος που τα ζώα αντιλαμβάνονται, σκέφτονται, επικοινωνούν, αισθάνονται προσφέρει διαρκείς εκπλήξεις, χρόνο με το χρόνο. Στην προσπάθεια, ωστόσο, των βιολόγων να μην ανθρωποποιούν τις αντιδράσεις των ζώων, ας μην επιβαρύνουμε τα πράγματα ζωοποιώντας τις αντιδράσεις του ανθρώπου. Όχι γιατί ο άνθρωπος δεν είναι ζώο κι είναι τιμή του να μοιράζεται την ύπαρξη και την ουσία του με το σύνολο της Πλάσης - πόσο ευγενική ταπείνωση, απαντώντας στον Τσεπενέκα παρακάτω - αλλά γιατί δεν είναι σωστό να μην συνυπολογίζουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είδους, στο εισαγγελικό μας ζύγι. Η αυτοσυνείδηση κι η ενδοσκόπηση δυσχεραίνει σε εξαιρετικό σημείο την ανάλυση του είδους μας, είτε με βιολογικούς, είτε με φιλοσοφικούς όρους. Δεν είναι όλα τα ερωτήματα απαντημένα. Αν οι Βιολόγοι θεωρούν ότι τα 'χουν πει όλα, αυτό δε θα βρει σύμφωνους όχι μόνο τους πιστούς, αλλά έναν ολόκληρο επιστημονικό κόσμο με ενστάσεις πολύ πιο σοβαρές, από τα μυξοκλάμματα των θρησκόληπτων. Ενστάσεις που αφορούν την ερμηνεία και τη λογική επιχειρηματολογία.

Η δε επιδίωξη της αρετής δεν έχει, όντως, κάποιο ιδιαίτερο νόημα, για τη Βιολογία. Γιατί δεν είναι ο ρόλος της να μιλήσει γι' αυτό. Το πολύ-πολύ να σου πει ότι γονιδιακά ο άνθρωπος έχει τους κατάλληλους υποδοχείς αρετής. Δεν είναι δουλειά της Βιολογίας ή της Επιστήμης. Δε θα σου πουν αυτές τον τρόπο, που θα ζήσεις τη ζωή σου, όπως η Ανατομία δε θα σου πει τους τρόπους που θα χρησιμοποιήσεις τους μυς σου, θα σου πει μόνον πού βρίσκονται και τι δουλειά κάνει ο καθένας. Δεν είναι η Επιστήμη που θα δώσει νόημα στη ζωή μας κι ούτε ισχυρίστηκε ποτέ κανείς κάτι τέτοιο. Πέραν δηλαδή από τους Τσεπενέκηδες, που ούτως ή άλλως δε μπορούν να συγκρατήσουν το νόημα, επειδή οι ίδιοι χάνουν την πίστη μέσα απ' τις καρδιές τους. Επειδή οι ίδιοι ηττώνται κι όχι γιατί οι άλλοι κερδίζουν. Δεν είναι τυχαίο, ότι σε ολόκληρο το κείμενό του δεν απαντάται ούτε μία φορά η λέξη "αγάπη".

Κι επιτέλους, ας τελειώσει αυτό το παραμύθι, που υπονοείται χοντροκομμένα σε κάθε τέτοια συζήτηση. Ηθικός βίος και αρετή μπορεί να υπάρξουν μια χαρά και δίχως τη χρεία οποιασδήποτε θρησκείας. Η απαρχές της Φιλοσοφίας, μας το διδάσκουν αυτό στην εντέλειά του. Νισάφι πια, με το ηθικό μονοπώλειο και τις συμβουλευτικές υποδείξεις. Είναι απίστευτα υποτιμητικό και μακράν κάθε πραγματικότητας, να ισχυρίζεται κανείς ότι ο Άνθρωπος έχει ανάγκη το οποιοδήποτε υπέρτατο ον να του μιλήσει για το βίο του. Να έρθει, δηλαδή, ο ατσαλάκωτος να κάνει υποδείξεις ηθικής σ' αυτόν που κυλιέται στη βρώμα, στον πόνο και στον θάνατο, για το τι σημαίνει αγάπη, συντροφικότητα, αλληλεγγύη. Αστειότητες.

Ο μικρός κι αδύναμος νους έχει ανάγκη να πατήσει κάπου εκτός εαυτού, ώστε να αιτιολογήσει. Η πλήρης και ακμαία νόηση δε χρειάζεται πατερίτσες, βρίσκει άπειρες πρώτες ύλες στα ίδια της τα σπλάχνα. Όχι ομφαλοσκοπικά, ούτε εκ του μη όντος. Αρκεί ο πλούτος της εν ζωή αλληλεπίδρασης, ο θησαυρός δηλαδή των σχέσεων μεταξύ των όντων. Και, φυσικά, μια στοιχειώδης ευαισθησία απέναντι στα ερεθίσματα. Να μην είσαι, με άλλα λόγια, παχύδερμο. Να υπάρχει η απαραίτητη ώσμωση. Τέλος, να τιμάς και να σέβεσαι τις εσωτερικές σου ζυμώσεις. Να μην τις αποστρέφεσαι, να μην τις πολεμάς, να μην τις απαξιώνεις. Να είσαι σε εγρήγορση απέναντι στον εαυτό σου και την ψυχή σου (η τελευταία νοούμενη, ως το σύνολο του εσωτερικού κόσμου).

9. "Η λέξη ταπείνωση είναι άγνωστη λέξη σε αυτή τη θρησκεία. Ο ατομικισμός και ο εγωισμός βρίσκονται σε δυσθεώρητα ύψη".

Όπως έγραψα και νωρίτερα, ο συγγραφέας συγχέει τον καπιταλιστικό κόσμο με τον επιστημονικό κόσμο. Το επιστημονικό ήθος αλλοιώνεται συχνά, μόνο και μόνο, γιατί εκδηλώνεται σε έναν ατομικιστικό και ανταγωνιστικό πολιτισμό. Αλλά δεν είναι καθαυτός ο πολιτισμός της Επιστήμης, αυτού του είδους. Ίσα-ίσα, είναι η ομαδικότητα και η συνεργασία. Μόνο τότε η πρόοδος και τα επιτεύγματα αποκαλύπτουν τις πραγματικές τους δυνατότητες.

Αλλά αυτό με την ταπείνωση δε θα μπορούσε να είναι περισσότερο λάθος. Και θα μπορούσε εύκολα ο κακοπροαίρετος να αντιγυρίσει το επιχείρημα μπούμερανγκ. Το έγραψα και νωρίτερα. Όταν ο επιστήμονας μέσω της Εξέλιξης και του DNA αποκαθηλώνει την ανθρωπότητα από τη Βασιλεία των Ουρανών, πίσω στις λάσπες και τις κακουχίες ετούτης της γης, εμπλέκοντας την ανθρώπινη μοίρα στους ίδιους βωμούς με τη μοίρα των υπόλοιπων πλασμάτων, τι άλλο παρά ταπείνωση διδάσκει αυτό; Όταν η ανθρωπότητα εκδιώκεται για δεύτερη φορά από τους Κήπους της Εδέμ στην εξορία, στον πόνο και στην απώλεια, πόσα αρχίδια χρειάζεται αυτό, πόσο ανοιχτό μυαλό για να το παραδεχτείς και να το υποστηρίξεις; Ταπείνωση και μόνο ταπείνωση. Κι είναι αλαζονεία, απ' την ανάποδη, να μη θέλει κανείς να παραδεχτεί - αν όχι την απόλυτη αλήθεια αυτής της θεωρίας - έστω την πιθανότητα να κρύβει κάποια... "ψήγματα αλήθειας".

Η αλαζονεία, που τόσο ενοχλεί τον αρθρογράφο, δεν είναι τόσο αλαζονεία απέναντι στην Πλάση, όσο (κι υπενθυμίζω ξανά, δε θα μιλήσουμε εδώ για καπιταλισμό) απέναντι σε μια καθεστηκυία τάξη χοντροκωλλάριων ιερωμένων, που 'χαν στογγυλοκαθήσει σα βδέλλες στους σβέρκους και στα πλευρά των αφελών και αμαθών ανθρώπων, μέσω ενός διαπλεκόμενου συστήματος συμφερόντων, που κανείς δεν τολμούσε να θίξει ανοιχτά. Αλλά ο στενόμυαλος πιστός δε βλέπει πως όλα αυτά είναι για το καλό του και διόλου δε θίγουν τη Σωτηρία του, αφού διόλου δεν ενδιαφέρεται η Επιστήμη γι' αυτή. Δε βλέπει ότι το πρόβλημα της Δημιουργίας δεν επιλύεται από καμία επιστήμη, απλά μετατίθεται όλο και πιο πίσω ή πιο πέρα ή πιο πάνω, χωρίς να θίγεται στο παραμικρό. Δεν καταλαβαίνει ότι η παρουσία του Δημιουργού δεν ακυρώνεται, αλλά αποκαλύπτεται όλο και περισσότερο στην αφηρημένη της υπόσταση κι όχι στις παραβολές και στα παραμύθια, που κάποτε γλύκαιναν ή μορφωναν τον ακαλλιέργητο και τον αμαθή (χωρίς υποτιμητική έννοια).

Πώς γίνεται να είναι άγνωστη λέξη η ταπείνωση σε ανθρώπους που, μέσω της Αστρονομίας και της Κοσμολογίας, αποκαλύπτουν με κάθε νέα προσέγγιση τη μικρότητα και την ασημαντότητα της ύπαρξής μας; Πώς γίνεται να είναι άγνωστη λέξη η ταπείνωση, όταν κάθε φορά που κάποιο προηγούμενο ερώτημα βρίσκει απάντηση, ξεκλειδώνει ταυτόχρονα ένα παράθυρο, προς νέες, διάπλατες αβύσσους άγνοιας; Η μαγεία, η έκπληξη, το δέος μπροστά στην ανακάλυψη, έχει κάτι από τη στόφα του θαύματος και μια μορφή ιερότητας, τόσο βιωματική, ώστε θα μπορούσε ν' αποτελέσει κοινό πεδίο συζήτησης μ' έναν πιστό, τουλάχιστον ως προς τα αισθήματα κάλλους και ταπεινότητας.

Ίσως, βέβαια, η ταπείνωση που αναζητά ο Τσεπενέκας, να είναι μια ταπείνωση περισσότερο εσωτερική, ίσως μια ταπείνωση απέναντι στον Άνθρωπο κι όχι απέναντι στο προφανώς ασύγκριτο. Δε θα μπορούσε να με βρει κανείς περισσότερο σύμφωνο. Αλλά πάλι, αυτό δεν είναι δουλειά της επιστήμης. Οπότε τι; πότε; ποιος; πού βρίσκονται όλοι εκείνοι των οποίων αυτή είναι δουλειά; Απεργούν; Αστειεύομαι, φυσικά. Εμείς είμαστε αυτοί.

10 - "Μάλιστα, ένας από τους διάσημους εν ζωή επιστήμονες, ισχυρίστηκε ανερυθρίαστα ότι η σύγχρονη επιστήμη σήμανε το τέλος της φιλοσοφίας!"

Ακολουθούν διάφορα δακρύβρεχτα, όπου ο γράφων μόνος του τα λέει και μόνος του απαντάει, οπότε όπερ έδει δείξαι. Θα μου 'πεις "αυτό δεν κάνεις κι εσύ;". Fair enough και συνεχίζω. Το παρακάτω, λοιπόν, μου ξέφυγε στο (9), όπου και εκφράζεται η απορία ότι πχ. η Αστρονομία, ενώ θα 'πρεπε, δε διδάσκει ταπεινότητα και μικρότητα. Μα... διδάσκει! Απλά, μάλλον, δεν την παρακολουθεί από κοντά και γι' αυτό δεν ξέρει τι του γίνεται. Θα διαβάζει κανένα άρθρο, στη χάση και στη φέξη γωνία, σε κανα ειδησεογραφικό portal του κώλου κι αναμασάει φυσικά τα κουραφέξαλα της επικαιρότητας. Ας μην τρέξει, πουθενά, μακριά. Γιατί δε διαβάζει πχ. κανένα άρθρο του δικού μας, του Σιμόπουλου; Η Αστρονομία βρίθει από ανθρώπους, που βιώνουν και μεταλαμπαδεύουν αυτό το δέος της μικρότητας.

Μέσα στους συνειρμούς του, λοιπόν, και στην αλλοφροσύνη, σκοντάφτουμε και στην παραπάνω φράση. Να υπενθυμίσουμε, λοιπόν, ότι κάθε φορά που κάποιος διάσημος μιλάει δε σημαίνει ότι εκφράζει ούτε όλους τους διάσημους, ούτε όλες τις τάσεις, ούτε όλες τις αντιλήψεις ή τα ρεύματα της επιστημονικής κοινότητας. Μιλάει για την πάρτη του και μόνο για την πάρτη του. Κάθε επιστημονικό άρθρο, ανακοίνωση, βιβλίο, διατριβή, σύγραμμα, σημείωμα, που σέβεται τον εαυτό του, συμπεριλαμβάνει και τις σημαντικότερες αντιρρήσεις. Τις οποίες έχει χρέος φυσικά ν' αποδομήσει, αλλά τις συμπεριλαμβάνει. Άρα υπάρχουν. Κι αφού υπάρχουν, συνεκδοχικά κανείς δεν εκπροσωπεί κανέναν, άντε μονάχα την ερευνητική του ομάδα (αφού κανείς δεν εργάζεται μονάχος του - σχεδόν ούτε οι Μαθηματικοί). Δεν είναι δηλαδή η επιστημονική κοινότητα, ούτε το κόμμα, ούτε το ποίμνιο, ούτε το τσαρδί του κάθε διάσημου. Βγαίνει ο καθένας και λέει τι μαλακία του, ωραία. Αν είναι, τώρα, να την πιάνουμε εμείς με τη σειρά μας, να τη γενικεύουμε, να τη τεντώνουμε για να καλύψει όλα τα μήκη και τα πλάτη του χωρόχρονου, σα νεκρο-σέντονο, ζήτω που καήκαμε. Άσε που είναι και δυο φορές μαλακία.

Άρα πιο είναι το πρόβλημα; Ποιος τραβάει ζόρι; Κανείς. Μόνο ο δυσκοίλιος.

[ Συνεχίζεται ... ]